اقتصاد دانش بنیان

گفت و گو با موسی حسام

رئیس پارک علم و فناوری استان گلستان

حرکت شرکت ها در مسير ظرفيت هاي استان

استان گلستان با ظرفيت هاي بالاي منطقه اي خود، اعم از ويژگي هاي جغرافيايي و طبيعي و حضور مستعدان برتر، يکي از استان هايي است که مي تواند در زمينه تحقق اقتصاد مقاومتي از مسير اقتصاد دانش بنيان قدم هاي مهم و سازنده اي بردارد. دکتر موسي حسام، رئيس پارک علم و فناوري استان گلستان، نيز در گفت و گوي خود با مجله «دانش بنيان» به اين ويژگي ها اشاره کرده است. هر چند با وجود تمام پتانسيل ها، نگراني هايي در زمينه کاهش شتاب رشد شرکت هاي دانش بنيان دارد و معتقد است بايد به شرکت هاي نوپا توجه بيشتري داشت.

در پارک علم و فناوري استان گلستان به چند شرکت خدمات و امکانات ارائه مي دهيد؟  

ما در استان گلستان سه مرکز رشد داريم که عبارتند از مرکز رشد جامع، مرکز رشد شرق استان گلستان (گنبد)، مرکز رشد تخصصي کشاورزي و منابع طبيعي در مرکز تحقيقات جهاد کشاورزي و برخي مراکز رشد  وابسته مثل مرکز رشد دانشگاه پيام نور. مجموعا 129 هسته و واحد فناور در پارک و مراکز رشد مستقر هستند. از اين تعداد 25 شرکت در پارک فعاليت مي کنند و بقيه هم در مراکز رشد.

 اين شرکت ها در چه حوزه هايي فعال هستند؟

19 درصد شرکت ها در حوزه آي تي، 18 درصد مکانيک و ماشين ابزار، 14 درصد کشاورزي و گياهان دارويي، 10 درصد الکترونيک، 8 درصد پزشکي، 11 درصد شيمي، 7 درصد خدمات فني و مهندسي و 13 درصد نيز در ساير حوزه ها فعاليت مي کنند.

 شما در اين استان با چه چالش ها و مشکلاتي مواجه هستيد و آيا شرکت ها توانسته اند با استفاده از پتانسيل هاي منطقه در مسير رفع اين چالش ها گام بردارند؟

چالش هايي که ما در سطح استان گلستان با آن ها مواجه هستيم عبارتند از کمبود منابع آبي، شور و سديمي بودن بخشي از اراضي، افزايش شدت خشکسالي، مهاجرپذيري و معضل بيکاري جوانان و... از طرفي اين منطقه ظرفيت ها و پتانسيل هايي نيز دارد که از آن جمله مي توان به همجواري با کشور ترکمنستان، عبور خط آهن آسياي ميانه از گرگان و نزديکي به بندر اميرآباد به عنوان منطقه تجاري - اقتصادي درياي خزر اشاره کرد. همچنين ما برندهايي داريم که بايد بيشتر به آن ها بپردازيم. مثلا در بخش کشاورزي غلات و دانه هاي روغني، در شيلات ماهيان خاوياري، در بخش اکوتوريسم و داروهاي گياهي و همچنين معادن ويژه يد و صدف کوهي که اين دو خاص استان گلستان هستند. مضاف بر اين ها صنايع دستي و اسب ترکمني نيز از ديگر برندهاي اين استان هستند.

 خوشبختانه در تمام اين زمينه ها شرکت فعال داريم. مثلا در حوزه گندم که ما مقام اول و گاهي هم مقام دوم توليد آن را در کشور داريم، دو مشکل داشتيم. يکي مشکل بذر بود. شرکتي داريم که افراد اصلي آن را محققين مرکز تحقيقات تشکيل مي دهند و اين افراد پيش از تاسيس شرکت سال ها در اين زمينه مطالعه و تحقيق کرده اند. در حال حاضر آن ها براي حل اين مشکل بذر هاي اصلاح شده را توليد مي کنند و در اختيار کشاورزان قرار ميدهند. از سويي ديگر ما در نگهداري از گندم در سيلوها نيز مشکل داشتيم و از قرص هاي سمي استفاده مي شد که هم وارداتي بود، هم هزينه بالايي داشت و هم نتيجه درست از آن نمي گرفتيم. در حال حاضر شرکتي براي حل اين مشکل راه حلي را پيشنهاد کرده و آن استفاده از سامانه پرتودهي گاماست. در حال حاضر به صورت پايلوت در يکي از سيلوها از اين سيستم استفاده شده است و احتمالا در آينده اي نزديک از اين سامانه در مقياس صنعتي استفاده خواهد شد. ما در زمينه ماهيان خاوياري هم شرکت داريم که براي زودبازده کردن ماهيان خاوياري تلاش مي کنند تا ماهي ها در عرض پنج، شش سال به خاوياردهي برسند يا مثلا تا چند سال پيش يد به صورت خام از معادن استخراج و فروخته مي شد، اما در حال حاضر شرکتي وجود دارد که آن را به فرآورده هاي مختلف تبديل مي کند و ارزش افزوده را بالا مي برد.

 با توجه به اين که چند سال است مديريت اين پارک را بر عهده داريد، عمده مشکلات پارک ها را چه مي دانيد؟

ما يک مشکل خيلي جدي داريم و آن اين است که بودجه پارک ها نسبت به هزينه هايي که دارند، بسيار کم است و اصلا قابل قياس با کشورهاي ديگر نيست. البته صندوق نوآوري و شکوفايي کمک هايي را به شرکت هاي دانش بنيان ارائه مي دهند، ولي اين شامل حال بسياري از شرکت هاي نوپا نمي شود، چون آن ها هنوز نتوانسته اند محصولي براي فروش عرضه کنند. بعضي از آن ها حتي آن قدر سرمايه ندارند که ايده خود را تبديل به نمونه اوليه کنند و گواهي دانش بنيان دريافت کنند. اين ها براي توليد نمونه اوليه نياز به حمايت هاي بلاعوض دارند. يکي از کارهايي که ما در پارک و مرکز رشد انجام مي دهيم، همين است که به آن ها کمک کنيم محصول اوليه خود را توليد کنند. اگر اين بخش را تقويت نکنيم، از شتاب فعاليت هاي دانش بنياني کاسته خواهد شد. درست است که ما ظرف دو سال در اين استان 47 شرکت دانش بنيان به ثبت رسانديم، ولي اين شرکت ها عمدتا نتيجه سال ها فعاليت و تحقيق استعدادهاي برتر استان بود و اگر از شرکت هاي نوپا حمايت نکنيم، ممکن است دو سال بعد چنين آماري در دست نداشته باشيم. لازم است کمک کنيم که شرکت هاي جديد نيز وارد چرخه شوند. اما بودجه تمامي پارک هاي کشور فقط به اندازه بودجه يک دانشگاه متوسط است. با وجود اين که فارغ التحصيل در تمامي رشته ها به وفور داريم، اما همچنان بيشترين اعتبارات مرتبط به بخش آموزش دانشگاه ها مي رسد. البته آموزش هم نياز به بودجه کافي دارد، ولي ضرورت دارد بودجه فناوري خيلي بيشتر  از اين شود.

 در برخورد نزديکي که با شرکت ها داشتيد، چه ايرادهايي را متوجه آن ها مي دانيد؟

مشکلي که شرکت ها با آن مواجه هستند، اين است که افرادي که ايده دارند و براساس آن شرکت را تاسيس مي کنند، با مراحل تجاري سازي و فضاي بازار و کسب و کار آشنا نيستند و بايد پيش از ورود به اين بازار، آموزش هاي زيادي ببينند. بنابراين لازم است يک منتور کنار اين ها باشد.

براي اين که اين ها در همان قدم هاي اوليه کار زمين نخورند، بايد سياست ها طوري تنظيم شود که آن ها را به سمت پارک ها و مراکز رشد هدايت کند. تجربه جهاني مي گويد 80 درصد شرکت هايي که از طريق پارک ها و مراکز رشد وارد فضاي کسب و کار مي شوند، موفق هستند، اما براي کساني که به صورت مستقل کار خود را آغاز مي کنند، تنها در 20 درصد موارد موفقيت مشاهده شده است. به خصوص حمايت هاي مالي معاونت علمي و فناوري براي شرکت هاي نوپايي که خارج از اين فضا هستند، جواب مطلوبي نمي دهد. اگر معاونت و صندوق حمايت هاي مالي خود از شرکت هاي نوپا را منوط به حضور آن ها در پارک ها و مراکز رشد کنند، نتيجه بهتري را شاهد خواهيم بود. شرکت هاي فناور براي اين که ايده خود را تجاري کنند، به مشورت ها، حمايت ها و خدمات زيادي نياز دارند که آن ها را در مراکز رشد و پارک ها راحت تر دريافت مي کنند و حمايت تسهيلاتي فقط يکي از آن هاست.

منبع: مجله دانش بنیان